Rouwen is geen ziekte, maar je kunt er wel goed ziek van zijn.
‘I’m sorry… your daughter has died’. De woorden klinken in de wat krappe Franse ziekenhuiskamer waar ik lig. Even daarvoor sloten mijn man en ik de laptop waar we het geboortekaartje van onze dochter op hadden afgemaakt. Volledig ontsmet met Betadine, inclusief mijn haar, lig ik in het blauwe ziekenhuis jasje te wachten op de keizersnee die komen gaat. Nog even wordt het hartje van onze dochter gecheckt. Maar het blijft stil. Angstaanjagend stil. Haar hartje klopt meer. Nooit meer. Onze dochter is dood.
De dag verloopt anders dan gewenst, gehoopt en gedacht. Naast de vele telefoontjes naar familie en vrienden, met nieuws dat we niet willen brengen, gaat er ook een telefoontje naar de ‘base-manager’ van de vliegmaatschappij waar mijn man voor werkt.
Het nadeel van het werken voor een heel groot bedrijf is dat men je alleen als nummer kent. Het telefoon gesprek begint dan ook met… Goedemiddag mijn naam is… Mijn nummer is …. De man aan de telefoon zegt. “Oké… Ik geef je zeven dagen. Volgende week verwacht ik je weer terug”. Stomverbaasd antwoord mijn man met een ‘oké’ voordat het gesprek beëindigd wordt.
Het overkomt ons allemaal, het verlies van een dierbare en we hebben allemaal ervaring met het rouwen en ‘doorgaan met leven’. Maar hoe doe je dat, doorgaan en hoe kun je daar als werkgever en collega’s aan bijdragen.
Vanuit de wetgeving is er geregeld dat de werknemer tijd vrij heeft vanaf het moment van overlijden tot aan de begrafenis bij het overlijden van een eerste graad familielid. Maar wat dan daarna?
De wet bepaalt wie een eerste graad familielid is, maar wat als een tweede graad familielid voor jou voelt als een eerste graad familielid?In mijn werk kom ik vaak tegen dat werkgevers en werknemers worstelen hoe ze hiermee om moeten gaan. Ik begeleid gesprekken tussen werkgever en werknemer waarbij het bijzonder verlof onvoldoende blijkt te zijn. Hoe ga je daarmee om? Hoe ondersteun je de werknemer om op een goede manier het werk weer op te pakken en hoe geef je ruimte voor het verdriet?
We zijn 30 en 29. Onze dochter is overleden. Ondanks dat we volgens de wet verplicht zijn haar te begraven of te cremeren, geeft onze zorgverzekering aan dat kinderen die in de buik zijn overleden daarvoor niet meeverzekerd zijn. Een uitvaartverzekering hebben we niet. De kosten voor haar begrafenis en alles erom heen zullen we dus zelf moeten dragen. Naast de emotionele last komt er dus ook een financiële last bij. De complicaties om haar naar Nederland te krijgen nog even daargelaten.
De eerste week gaat voorbij in een waas van regelen, zorgen, nog meer regelen, uitzoeken, bellen, bedenken, en o ja; een bevalling. Werk is volledig op de achtergrond. Niet belangrijk. Staat geparkeerd op de verste parkeerplaats die we in ons brein bezitten.
Na 1 week moet er natuurlijk wel naar de baas gebeld worden. Hij grumbelt, moppelt iets van dat het dan maar moet en mijn man krijgt onbetaald verlof. Wat alleen maar toevoegt aan de financiële zorgen.
Uiteindelijk gaat hij binnen drie weken weer terug aan het werk. Een verantwoordelijke baan waarbij hij moet zorgen dat er honderden mensen veilig de lucht in gaan en op bestemming aankomen. Ongeacht de tijden en weertoestanden. Hij vindt het heerlijk om weer aan het werk te gaan en het overlijden van onze dochter op de parkeerplaats te zetten. Ik kan nog geen ei bakken. Zo moe en overweldigt ben ik.
Als leidinggevende heb je vele petten op in je werk en daar zijn wij ons dagelijks bewust van. Maar het omgaan met een collega in rouw is niet een pet die je met regelmaat en ‘makkelijk’ opzet. Weet je als leidinggevende niet hoe je hiermee om kan gaan en wat jouw rol in de begeleiding van jouw collega is? Vraag hulp! Wees jezelf bewust dat jouw omgang met deze collega bepalend kan zijn voor de toekomst. Als leidinggevende fungeer je als voorbeeld voor de werkvloer hoe je de collega in rouw de ruimte kan en mag geven, ook tijdens het werk.
Iedereen rouwt anders, er is geen vastomlijnd protocol hoe iemand moet rouwen. In mijn ervaring is het vooral belangrijk om als werkgever en werknemer hierover in gesprek te blijven. Wees eerlijk en open naar elkaar over de verwachtingen en kijk wat je als werkgever kan doen om de werknemer de tijd te geven om deze gebeurtenis een plek te geven in zijn of haar leven. Spreek de verwachtingen uit, kijk wat er wel kan en vooral niet naar wat er niet kan. Een werknemer dwingen om te werken in deze tijd werkt vaak averechts, langdurige uitval kan dan de consequentie zijn.
Maar hoe regel je dat dan? Nederland kent namelijk maar 3 smaken toch? Werken, vrij of ziek. Wees creatief hierin en kijk of je als werkgever extra bijzonder verlof kan toekennen, daarin ben jij vrij om te doen wat nodig is. Ga het gesprek aan met de werknemer over het inzetten van vakantiedagen, samen kun je hieruit komen.
Bijna 5 maanden later slaapt mijn man helemaal niet meer. Wat eerst af en toe een nachtje slecht slapen was, is nou uitgemond tot vrijwel niets. De druk om te gaan werken is er. De wil ook. Maar fysiek lukt het gewoon niet meer. Hij meldt zich ziek.
5 Heerlijke weken volgen. Vijf weken waarin we volledig niets hoeven. Alleen maar mogen rouwen en zijn. Wennen aan het leven hoe het nu is. We vinden ons slaapritme terug. Leren opnieuw te genieten van onze andere kinderen die ons een reden geven uit bed te komen. We rusten, rusten en rusten.
Ergens in die periode leren we leven met de rouw die op ons pad is gekomen. We leren omgaan met moeilijke dagen en met de dagen waarin het allemaal wat meer op de achtergrond is. We leren opnieuw leven.
Het is goed om de werknemer ook op emotioneel vlak ondersteuning te bieden in de rouwverwerking. Dit helpt bij de terugkeer naar het werk en zorgt voor emotioneel welzijn van de werknemer.
Komt de collega na een periode van afwezigheid weer terug op het werk? Wees je dan bewust dat de rouwperiode niet is afgelopen. Hij is bezig de rouw te verweven met het dagelijks leven. Lees je in voordat hij terugkomt in wat jij als werkgever voor de collega kan betekenen. Geef hem of haar de ruimte om het verdriet te delen. Een eerste werkdag kan moeilijk zijn, het kan helpen om dit te benoemen. Start de dag met een gesprek waarin je dit met de collega bespreekt. Neem de andere collega’s hier ook in mee. Wees je bewust dat rouwen arbeid is en de collega niet in staat zal zijn om op de volle 100% te functioneren.
Vraag HR hoe hiermee om te gaan, het loont om de collega de gelegenheid te geven geleidelijk weer in de werksituatie terug te groeien. Door zakelijk en emotioneel te combineren zorg je voor een veilige werkplek waarin de terugkeer van deze collega uiteindelijk sneller en duurzamer zal verlopen. Voor de werkgever scheelt dit uitval en dus kosten voor vervanging.
Rouw is een grillig en onvoorspelbaar proces. Het is geen proces volgens een boekje, iedereen doorloopt dit op een andere manier en in een ander tempo, maar het gaat altijd met ups en downs. Dat kan heel lastig zijn als werkgever en samen met de collega blijft het zoeken naar de juiste balans. Wat kan wel en wat is nog te snel? Blijf op deze weg in het rouwlandschap met elkaar in gesprek, zo vind je samen de juiste route. Houdt goed contact zodat je bij kan sturen indien nodig en informeer collega’s over de inzet van de werknemer. Zo weten ook de collega’s wat ze wel en niet kunnen verwachten van hun collega.
Verdriet delen, creëert verbinding.
Nu zijn we bijna 13 jaar verder.
Nog steeds proberen we ervoor te zorgen dat mijn man op de overlijdens en de geboortedag van onze dochter vrij is. Dat lukt niet altijd. Ik heb daar meer last van dan hij.
In het weekend rondom haar geboorte gaan we altijd iets leuks doen met onze andere kinderen. Maar een van die dagen is van ons samen. Gewoon om samen te zijn. Te denken aan haar. Hoe zij ons leven veranderde. Hoe zij ons leerde dieper te genieten en dieper te voelen. Soms wandelen we op het strand en schrijven we haar naam in het zand. Soms knijpen we elkaars handen terwijl we in de achtbaan roetsjen. Soms zijn we alleen maar stil terwijl we haar album bekijken. Rouw is er. Ook na zoveel jaren nog. Ook dan heeft rouw tijd nodig. Ruimte nodig om te mogen zijn. Het is niet minder heftig. De tijd heelt ook niet. Wat het wel doet is dat het minder lang heftig is. Wij hebben geleerd om te gaan met het verdriet. Het te verweven in en met ons leven. De golven van verdriet en de tranen zijn er nog steeds. Het verschil is dat we er niet meer door worden lamgeslagen. Dat maakt dat wij weer prima kunnen functioneren in het leven. Maar op speciale dagen is het heel fijn om samen te kunnen zijn met de mensen die snappen in je verdriet en in je verlies. Thuis…. Of op de werkvloer.
Wees je als werkgever bewust dat er voor de werknemer moeilijke momenten of dagen zullen blijven. Ook na jaren nog. En daarbij hoeft het niet altijd om overlijden te gaan….rouw kan ook in kleine dingen zitten, bijvoorbeeld een miskraam of het krijgen van slecht nieuws. Als je dit als leidinggevende ziet en hier gepast aandacht aan geeft creëer je een veilige werkomgeving waarin collega’s dit verdriet durven delen. Dat draagt eraan bij dat het grote verdriet ook makkelijker te delen is. Jij kan als leidinggevende het grote verschil maken in de levens van je werknemers. Dit draagt bij aan een goede werkrelatie voor nu en in de toekomst.
Ruimte voor rouw in een organisatie is een kenmerk voor een humane organisatie.
Wil je meer informatie of hulp bij ondersteuning als leidinggevende of werknemer? Neem dan contact op met Annemieke van Boxtel van Praktijk Deborah en Sandra Haasdijk van Persoonlijk Personeelsadvies Haarlemmermeer. Zij kunnen je in alle gevallen verder helpen.
